Etyka w procesie badawczym
Przeprowadzanie procesów badawczych powinno za każdym razem odbywać się z uwzględnieniem zachowania dobra uczestników, a także powinien zostać zachowany szlachetny cel badania. Jednak zagadnienie zachowania dobra i szlachetności w badaniach społecznych nie jest jasnym sformułowaniem, a stąd wynika potrzeba doprecyzowania tychże pojęć.
Po pierwsze: dobro człowieka
Obok narzędzi i metod badawczych, umiejętności gromadzenia i analizowania danych istnieją nienaukowe kwestie, które mają wpływ na kształt ogólnej działalności badawczej. Do jednej z takich kwestii zaliczyć można sprawę etyki w badaniach. Badania społeczne uwzględniają dwie podstawowe zasady etyczne:
- nie krzywdzić innych;
- dobrowolne uczestnictwo.
Problematyka badawcza kształtuje proces
W kontekście procesu badawczego warto przyjrzeć się początkowemu etapowi badania, czyli określeniu problematyki badawczej oraz jej specyfiki. Od poprawnego jego przygotowani zależy przebieg całego przedsięwzięcia. W ramach tego punktu ustala się podstawowe zagadnienia, których będzie dotyczył proces. Pytania powinny:
- być zestawem odpowiednim do badanego zagadnienia;
- dotyczyć problemów teoretycznych bądź praktycznych;
- odnosić się do tego, czego nauka jeszcze nie wie;
- posługiwać się zagadnieniami adekwatnymi do danej dyscypliny naukowej;
- zawierać wskazówki odpowiedzi na pytania;
- być spójne i merytoryczne.
Etyka wzmacnia proces badawczy
Pytania zadawane w procesie badawczym mogą odnosić się bezpośredni do badanego zagadnienia lub stanowić porównanie względem innych obiektów/zjawisk tej samej kategorii. Ustalając problematykę badawczą należy mieć na uwadze usytuowanie badanego zagadnienia względem już istniejącej wiedzy, a także wskazanie specyfiki samego badania. W tym momencie bardzo ważne jest, aby nie zapomnieć o etyce badania społecznego. W dziedzinie omawianych badań zasada nie krzywdzenia innych odnosi się do:
- zadawania pytań, które nie skrzywdzą ich odbiorców;
- respektowania prawa o prywatności;
- zachowania poufności i anonimowości;
- unikania celowego wprowadzania w błąd.
Nie zawsze sprawy są tak proste…
Co do zachowania dobrowolności uczestnictwa w badaniu napotyka się pewne trudności... Przede wszystkim dlatego, iż chcąc poznać zachowania danej grup w badaniach społecznych np. za pomocą obserwacji, zapytanie się o zgodę wiąże się z wywarciem wpływu na zachowania tejże grupy, co może skutkować zachowywaniem się przez członków w taki sposób, aby jak najlepiej wypaść w oczach badacza. Stąd przed przystąpieniem do badania konieczne jest rozważenie pytania czy wybrana technika nie jest sprzeczna z etyką.
